Skutki wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Na łamach ostatniego numeru czasopisma "Radca Prawny" (3/2011) pojawił się artykuł opisujący uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 2010 r., III CZP 16/10. W orzeczeniu tym SN stwierdził, że wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stwierdzający naruszenie prawa do rzetelnego procesu (art. 6 Konwencji) nie stanowi podstawy wznowienia postępowania cywilnego.

Podstawę uzasadnienia tej uchwały SN stanowią następujące argumenty:
1. przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują wyroku Trybunału jako podstawy wznowienia postępowania (art. 401 i n. k.p.c.),
2. przyjęcie stanowiska odmiennego niż w powołanej uchwale i doprowadzenie do wznowienia postępowania cywilnego w związku z wyrokiem Trybunału skutkowałoby kolejnym naruszeniem art. 6 Konwencji, tym razem pod postacią ochrony praw nabytych przez drugą stronę postępowania cywilnego, która nie bierze udziału w postępowaniu przed Trybunałem.

Moim zdaniem na problem ten trzeba spojrzeć jeszcze z innej strony. Mianowicie Trybunał stwierdzając naruszenie Konwencji jednocześnie orzeka o przyznaniu skarżącemu odszkodowania. Przyznanie odszkodowania oraz jego wysokość zależą od dokonanej przez Trybunał oceny stopnia naruszenia. W związku z tym, uzyskanie wyroku stwierdzającego naruszenie i ewentualnie przyznającego odszkodowanie może okazać się dla skarżącego niewystarczające. Nie chodzi przy tym nawet o dążenie do pełnego przywrócenia stanu sprzed naruszenia, lecz w niektórych wypadkach przynajmniej o stworzenie skarżącemu możliwości uzyskania jakiejkolwiek rekompensaty.

Należy tu także podkreślić, że ochrona praw nabytych w związku z prawomocnym zakończeniem postępowania cywilnego i tak doznaje licznych wyłomów poprzez takie środki prawne jak skarga kasacyjna, czy właśnie skarga o wznowienie postępowania.

Z tych choćby powodów nie można tak jednoznacznie przesądzać o wyższości zasady ochrony praw nabytych nad prawem do rzetelnego procesu. Tylko bowiem proces przeprowadzony zgodnie ze standardami określonymi w art. 6 Konwencji i bogatym orzecznictwie Trybunału daje gwarancje należytego rozpoznania sprawy.

Uważam więc, że polski ustawodawca powinien zmierzać do zmiany obecnie obowiązującego kodeksu postępowania cywilnego, tak aby ostateczny wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stwierdzający naruszenie prawa do rzetelnego procesu mógł stanowić podstawę wznowienia postępowania cywilnego, skoro obecne przepisy są zasadniczą przeszkodą w tym względzie.

Pełny tekst uchwały SN wraz z uzasadnieniem dostępny jest pod adresem:
http://pub.sn.pl/ow3_ic.nsf/0/ce950a2f769c1ebfc125789500504c23/$FILE/III%20CZP%200016_10%20publ.pdf